Hoewel de opkomst van zonne-energie de afgelopen jaren een succes is geweest, zullen zonnepanelen de komende decennia een steeds groter afvalprobleem veroorzaken. Tegelijkertijd is het belangrijk investeringen in zonne-energie verder te stimuleren om de klimaatambities en de doelstellingen voor duurzame ontwikkeling te verwezenlijken.
Wim Van Opstal en Anse Smeets van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) brachten in het kader van het EU Horizon 2020 Circusol project, met Futech als één van de industriepartners, in kaart wanneer strategieën en bedrijfsmodellen voor de circulaire economie investeringen in zonne-energie mogelijk kunnen maken en tegelijkertijd het afvalprobleem kunnen verminderen.
De onderzoekers gebruikten focusgroep gegevens uit Vlaanderen (België) om de vraagzijde van verschillende marktsegmenten buiten de dominante residentiële markt van huiseigenaren te onderzoeken. Deze markten hebben met elkaar gemeen dat ze worden bestuurd of bemiddeld door organisaties en business-to-business (B2B) en business-to-government (B2G) kenmerken bevatten.
Circulaire business modellen
Uit de resultaten van het onderzoek blijkt dat investeringen binnen de eerder omschreven marktsegmenten in zonne-energie vooral worden gedreven door lagere energiekosten, onafhankelijkheid en verzekerde toegang tot energie, en dat de toepassing van circulaire zonne-energie oplossingen vooral afhangt van een levensvatbare business case. In de meeste gevallen beperken een gebrek aan marktontwikkeling en organisatorische randvoorwaarden het potentieel voor de uitrol van circulaire toepassingen met zonne-energie.
Gezien de huidige energiecrisis en de uitdagingen die voortvloeien uit de elektrificatie van de mobiliteitssector, bevelen de onderzoekers de beleidsmakers aan te investeren in regelgevingskaders die de toepassing van innovatieve datatechnologieën ondersteunen die zowel betere resultaten op het gebied van circulariteit als lagere operationele uitgaven mogelijk maken.
PSS-modellen als stimulans voor circulariteit
Product-service systemen (PSS) zijn bedrijfsmodellen die voorzien in een samenhangende levering van producten en diensten.
Van dergelijke modellen wordt aangenomen dat ze financiële en organisatorische belemmeringen voor de uitrol van zonne-energie kunnen verlichten. Toch wordt de overgang van een op verkoop gebaseerd business model voor zonne-energie naar een PSS-model in de beschouwde marktsegmenten nog steeds als een (te) grote stap beschouwd. Belangrijke belemmeringen zijn de beperkte beschikbaarheid van demonstratieprojecten en een gebrek aan bewezen financiële haalbaarheid.
De toevoeging van een tweede leven van zonnepanelen aan dit opzet wordt gezien als zeer complex en riskant, vooral gezien de huidige mate van onzekerheid waarmee ‘second life’ toepassingen voor zonne-energie worden geconfronteerd. Daarentegen wordt de combinatie met een PSS-model beschouwd als een noodzakelijke voorwaarde om te kiezen voor hergebruik van zonnepanelen.
In het algemeen wordt erkend dat PSS-modellen voor zonne-energie het risico van onderhoud en herstel wegnemen en incentives bevatten om de prestaties van het PV-systeem en de verwerking aan het einde van de levensduur te optimaliseren. De deelnemers aan de focusgroepen maken zich zorgen over de duurzaamheid van PSS-modellen voor zonne-energie, zoals mogelijke rebound-effecten, suboptimale keuzes voor de levensduur vanwege de eigendomsoverdracht bij afloop van het contract, en de CO2-voetafdruk van het transport om de dienstverlening op peil te houden.
Afvalstromen beperken
Strategieën met betrekking tot hergebruik van zonnepanelen, alternatieven voor het einde van de levensduur en datatechnologieën worden gezien als interessante mogelijkheden om afvalstromen van zonnepanelen te beperken.
De deelnemers aan de focusgroepen zijn van mening dat deze ontwikkelingen ook veelbelovende zakelijke mogelijkheden met zich mee kunnen brengen. Deze innovatieve zakelijke mogelijkheden moeten echter nog aanzienlijk worden ontwikkeld. Gezien de huidige energiecrisis en de nakende elektrificatie van de mobiliteitssector, moet dit de beleidsmakers aansporen om degelijke regelgevingskaders te ontwikkelen die nieuwe bedrijfsmodellen voor datatechnologieën mogelijk maken die kostenbesparingen in overeenstemming brengen met superieure strategieën om afval te beperken.
