Zonne-energie levert een belangrijke bijdrage aan de hernieuwbare energietransitie, zeker gezien de technologie steeds meer betaalbaar en toegankelijk wordt. Toch zijn er bepaalde segmenten waarvoor de zonne-energie markt vandaag nog steeds onderontwikkeld blijkt. Om welke markten gaat en wat zijn de belemmeringen en opportuniteiten voor zonne-energie?
Wim Van Opstal en Anse Smeets van de Vlaamse Instelling voor Technologisch Onderzoek (VITO) gingen in het kader van het EU Horizon 2020 Circusol project, met Futech als één van de industriepartners, op zoek naar belemmeringen en stimulansen voor zonne-energie in volgende markten:
- Residentiële markten zonder eigenaarschap: sociale, huur- en collectieve huisvesting,…
- Publieke sector: scholen en voorzieningen voor gezondheidszorg en sociale zorg
- Commerciële markten
Deze markten hebben met elkaar gemeen dat ze meestal bestuurd of bemiddeld worden door organisaties, en dat zeer specifieke regelgevende en institutionele voorwaarden van toepassing zijn.
Kwalitatieve data voor het onderzoek van VITO werden onder meer verzameld tijdens focusgroep gesprekken met relevante stakeholders uit Vlaanderen, waaronder Futech.
Belemmeringen en stimulansen
Onderstaande tabel geeft een overzicht van de belangrijkste belemmeringen en stimulansen voor de uitrol van zonne-energie in de eerder omschreven markten.
Wat meteen opvalt is dat veel van deze belemmeringen en stimulansen van toepassing zijn op alle marktsegmenten. Hiernaast zijn er aanzienlijke verschillen binnen de bewuste marktsegmenten. Ook blijkt dat in verschillende marktsegmenten, verschillende barrières belangrijk kunnen zijn om aan te pakken terwijl verschillende stimulansen de marktspelers kunnen aanzetten tot investeringen in zonne-energie.
De belangrijkste stimulans in tijden van hoge energieprijzen is het aanzienlijk energiebesparingspotentieel van zonne-energie. Terwijl sommige marktspelers onvoldoende toegang hebben tot hun eigen dak of slechts over een beperkt potentieel voor zelfconsumptie beschikken, worden kaders voor energiedelen aangegeven als een belangrijke stimulans voor alle bestudeerde marktsegmenten.
Niet alle marktspelers zijn even goed in staat om de investering te dragen terwijl sommige marktsegmenten lijden onder aanzienlijke schaalnadelen. Daarom kunnen initiatieven met betrekking tot groepsaankoop, raamcontracten of coöperatieve oplossingen deze belemmering oplossen, evenals groene energieleningen voor partijen die te kampen hebben met een gebrek aan van liquiditeit.
Toch blijkt uit het onderzoek van VITO dat technische oplossingen voor energiedelen en financiële oplossingen (lagere prijzen en/of toegang tot investeringskapitaal) soms niet voldoende zijn om organisaties aan te zetten om in zonne-energie te investeren.
Het split incentive-probleem (tegenstrijdige of ongelijke belangen huurder en verhuurder) blijft een belangrijke belemmering op huurmarkten en markten waar mede-eigenaren hun investeringsbeslissingen moeten afstemmen. Bovendien kunnen interne organisatorische belemmeringen investeringsbeslissingen vertragen, en kunnen interne split incentives binnen organisaties leiden tot suboptimale investeringspercentages. Tenslotte blijft de rechtsonzekerheid in veel marktsegmenten een belangrijke belemmering.
Aanbevelingen
Naast het identificeren van de belangrijkste belemmeringen en stimulansen voor zonne-energie in de bewuste marktsegmenten, formuleerden de onderzoekers ook vijf belangrijke aandachtsgebieden waarmee organisaties, regelgevende instanties en dienstverleners rekening dienen te houden om duurzaamheid te garanderen:
- institutionele kwaliteit: een substantiële lange termijn visie op energiebeleid is een cruciaal startpunt om investeringen in hernieuwbare energie te bevorderen voor alle economische actoren
- organisatorische capaciteitsopbouw: een eerste en belangrijke stap voor organisaties is om uit te gaan van een bredere en strategische visie op duurzame en toekomstbestendige infrastructuur, inclusief een passend organisatorisch en governance ontwerp.
- marktontwikkeling voor nieuwe technologieën en circulaire oplossingen: markten voor het hergebruik van zonnepanelen en voor nieuwe PV-gerelateerde datatechnologieën zijn vaak onvolledig (onvoldoende vraag en aanbod). Er is een belangrijke rol weggelegd voor het bedrijfsleven en overheden in de totstandkoming van dergelijke markten.
- mechanismeontwerp: met de opkomst van oplossingen voor energiedelen zal de behoefte naar diepgaande en bruikbare inzichten in dit domein alleen maar toenemen. Er dienen raamcontracten te worden ontwikkeld om de belemmeringen te minimaliseren met betrekking tot zonne-energie in multi-eigendom en in de context van het energiedelen. Verder toegepast juridisch en economisch onderzoek naar het ontwerp van deze geavanceerde raamcontracten zou het beslissingsproces van zowel de praktijkactoren als beleidsmakers vereenvoudigen.
- sociale rechtvaardigheid: zonne-energie is in geïndustrialiseerde landen vooral ten goede gekomen van rijke huishoudens, waardoor regressieve herverdelingseffecten ontstaan. Energiedelen kan beschouwd worden als een belangrijke oplossing om de ongelijkheid wegnemen tussen partijen met geschikte daken en minder geschikte verbruiksprofielen, en degenen die geen wettelijke, financiële of technische toegang hebben tot zonne-energie.
