De elektriciteitsprijs staat op een recordhoogte en blijft stijgen. Wie investeerde in zonnepanelen, wil dan ook niet liever dan dat de zon schijnt. Maar net op die momenten laat de installatie het vaker afweten. Netbeheerder Fluvius kreeg dit jaar al 2.400 klachten van uitvallende zonne-installaties. Hoe komt dat, en wat kan je eraan doen? Het Laatste Nieuws sprak met enkele experts, waaronder Kristof Gaukema van Futech.

Wat is precies het probleem?

Om het elektriciteitsnet op momenten van grote productie niet te overbelasten, hebben zonne-installaties een beveiliging. De omvormer, die de opgewekte energie van gelijkstroom omzet in bruikbare wisselstroom, wordt automatisch uitgeschakeld als het elektriciteitsnet de overtollige stroom niet meer kan verwerken. Op dat moment leveren de panelen geen stroom. Netbeheerder Fluvius kreeg dit jaar al 2.397 klachten over zonnepanelen die geregeld uitvallen. Dat is 65% meer dan vorig jaar.

Is de ene regio gevoeliger dan de andere?

Het probleem duikt vooral op in landelijke gebieden waar relatief veel installaties liggen. “In landelijk gebied is de structuur van het elektriciteitsnet iets anders: je hebt er vaak kabels die langere afstanden afleggen”, zegt Björn Verdoodt van netbeheerder Fluvius. “Als aan het eind van zo’n lange kabel plots heel veel stroom moet worden teruggestuurd, krijg je veel sneller ‘filevorming’, en risico op overbelasting. In stedelijk gebied zijn er meer uitwegen op het net om die stroom kwijt te kunnen.”
“Niet alle straten zijn bovendien van de meest moderne stroomkabels voorzien”, zegt Kristof Gaukema van installateur Futech. “Soms zijn de kabelsecties te dun om een grote hoeveelheid stroom af te voeren. Hoe langer de afstand die zo’n kabel tot een hoogspanningscabine moet afleggen, hoe groter de spanningsval, en de kans op problemen. In nieuwbouwwijken is doorgaans geen probleem, omdat de infrastructuur er veelal moderner is. Verkavelingen uit de jaren 70 en 80 hebben meestal wel nog een verouderd net.”

Waarom heeft mijn buur geen problemen en ik wel?

“Hoe verder je van de hoogspanningscabine in de straat woont, hoe groter het risico op uitval”, legt Gaukema uit. “Om overtollige stroom te kunnen afgeven aan het net, moet jouw omvormer een iets hogere spanning genereren dan de ongeveer 230 à 240 volt (V) spanning op het net, bijvoorbeeld 250V. Voor je buur met zonnepanelen die nog ietsje verder van de cabine woont, zal die spanning nóg hoger moeten zijn, bijvoorbeeld 253V. Voor die daarnaast 255V… Vergelijk het met water, waarvoor een hoogteverschil nodig is om het te laten stromen. Wie het verst van de cabine aan het eind van de kabel woont, zal de hoogste spanning moeten leveren, tot boven de limiet die veilig is voor het net.”

Wat gebeurt er precies als mijn installatie uitvalt?

Om het risico op overbelasting en een uitval van het hele net te vermijden, zijn omvormers, zoals wettelijk verplicht, ingesteld om tijdig in veiligheidsstand te gaan. Dat gebeurt zodra er gedurende 10 minuten meer dan 253V wordt geproduceerd, of meteen zodra 264,5V wordt uitgestuurd. Ze sluiten zich dan automatisch af van het net. Aangezien het daarna een tijdje duurt voor de installatie weer actief is, lopen eigenaars heel wat stroomproductie mis.
“Een automatische herstart gebeurt niet onmiddellijk, maar pas na enkele minuten, onder meer om schade aan het toestel te vermijden”, zegt Jan Van Laethem van SMA Benelux, een toonaangevende fabrikant van omvormers. “Het toestel zal nagaan of de spanning is gezakt en opnieuw proberen te verbinden met het netwerk, waarbij de energie-injectie stapsgewijs wordt opgebouwd.” Al die tijd is er geen stroomproductie. Houdt de te hoge spanning aan, dan herhaalt de veiligheidsprocedure zich, tot vele tientallen malen op een stralende zomerdag.

Waarom zijn er meer klachten?

“Er komen jaarlijks vele tienduizenden installaties bij. Verder moet je het niet zoeken”, verzekert Van Laethem. Zo kwamen er in recordjaar 2020 liefst 150.000 zonnedaken bij in Vlaanderen. “Een jaar of acht geleden werden we voor het eerst met dit fenomeen geconfronteerd, waarna de regelgever de spanningslimieten al eens verhoogde om meer installaties op het netwerk te kunnen toelaten. Nu zitten we opnieuw tegen de limiet.”
De producent van omvormers benadrukt wel dat er zich voor het overgrote deel van de installaties geen probleem stelt. “Elk geval is er een te veel, maar met 2.400 klachten op 600.000 installaties valt het nog wel mee.”

Wie schakel ik in om dit op te lossen?

Het best contacteer je eerst je installateur. “Wij gaan dan steeds voor een controle ter plaatse, zegt Gaukema van installateur Futech uit Tessenderlo. “Voldoet de installatie aan alle verplichtingen, dan zit het probleem bij Fluvius, en kunnen wij niet anders dan de klant naar de netbeheerder door te verwijzen.”
Die is verplicht om binnen de tien werkdagen ter plaatse te komen. “We gaan dan heel concreet de toestand in de straat herbekijken. Een aantal aanpassingen in de dichtstbijzijnde distributiecabine kunnen het probleem mogelijk al verhelpen. We gaan letterlijk wat meer ‘baan vrijmaken’ op het net in jouw buurt.” Maar soms is ook dat niet de oplossing, en zijn extra infrastructuurwerken en dus investeringen op het openbaar domein nodig. “Dan kan het enkele maanden tot meer dan een jaar duren eer het probleem is opgelost.”

Hoe voorkom je dit bij de plaatsing van een nieuwe installatie?

Gaukema: “Wij zijn als installateur verplicht om een voldoende dikke kabel tussen de omvormer en de elektriciteitsmeter te voorzien. Hoe groter die afstand, hoe dikker die moet zijn. Dat kan het probleem zeker verminderen, maar is niet altijd de oplossing. Fluvius adviseert onder meer de installatie van een thuisbatterij. Als je daarmee de eigen energie meteen opslaat, worden pieken op het net afgevlakt. Ik spreek nu als verkoper van thuisbatterijen tegen mijn eigen winkel, maar zo wordt het euvel natuurlijk wel van netbeheerder naar consument verschoven.”
“Wie over een driefasige aansluiting in huis beschikt, installeert best ook een driefasige omvormer. Het risico op uitval wordt dan meteen een stuk kleiner”, adviseert Van Laethem van SMA Benelux. “Maar ook het inschakelen van grote stroomverbruikers zoals vaat- en wasmachine op de zonnigste momenten kan al helpen.”

Heb ik recht op een compensatievergoeding?

De Vlaamse ombudsman meent alvast van wel en pleit voor een forfaitaire schadevergoeding. De tijd dat een installatie inactief is, kan op zonnige dagen aanzienlijk oplopen, zelfs tot uren per dag. Er is op dat moment een verlies aan eigen groene stroom. Maar wie recht heeft op groenestroomcertificaten loopt tweemaal nadeel, want geen productie betekent ook geen subsidie. Over een eventuele schadevergoeding spreekt Vlaams minister van
Energie Zuhal Demir (N-VA) zich nog niet uit. Ze weet wel dat Fluvius sowieso netverbeteringen heeft gepland, onder meer op 30 probleemlocaties in Limburg.
Bron: Het Laatste Nieuws, 12 oktober 2021

Schrijf u gratis in op onze nieuwsbrief